Amerikanın Havay ştatı NATO nizamnaməsinin kollektiv müdafiə bəndinə tabe deyil, dövlətə hərbi təhlükə yaranarsa, müttəfiqlər ona yardım göstərməyə borclu olmayacaqlar.

Qaynarinfo xəbər verir ki, bu barədə CNN məlumat yayıb.

"Coğrafiya və tarixin xüsusiyyətlərinə görə, Havay texniki cəhətdən NATO Paktı (Şimali Atlantika Alyansının Nizamnaməsinin 5-ci maddəsi, prinsipi birinə hücum hamıya hücumdur) tabeliyində deyil", deyə telekanal qeyd edib.

Bildirilir ki, ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələrinin Havaydakı Pearl Harbor bazasına hər hansı bir xarici güc tərəfindən hücum ediləcəyi təqdirdə, Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatının onu özlərini müdafiə etmək məcburiyyətində qalmayacaqlar.

Honoluludakı Sakit Okean Forumu analitik mərkəzinin prezidenti Devid Santoro CNN-ə açıqlamasında mövcud vəziyyəti "qəribə" adlandırıb. O, izah edib ki, Havayın ittifaqın 5-ci maddəsindən xaric edilməsinin lehinə olan arqument onun Şimali Amerikanın bir hissəsi olmamasıdır.

"İnsanlar Havay adalarının ABŞ-ın bir hissəsi olduğunu və buna görə də NATO tərəfindən əhatə olunduğunu düşünürlər. Lakin əsas məsələ elə Alyansın adındadır - Şimali Atlantika Müqaviləsi Təşkilatı. Havay, əlbəttə ki, Sakit okeandadır və Kaliforniya, Kolorado və ya Alyaskadan fərqli olaraq, 50-ci ştat şərq sahillərində Şimali Atlantik Okeanına çatan kontinental ABŞ-ın bir hissəsi deyil. Havayın NATO Paktına daxil edilməməsinin səbəbi sadəcə onun Şimali Amerikanın bir hissəsi olmamasıdır", deyə Devid Santoro bildirib.

İstisna 1949-cu ildə, Havay adalarının dövlətə çevrilməsindən on il əvvəl NATO-nu yaradan sənəd olan Vaşinqton Müqaviləsində yazılıb.

Müqavilənin 5-ci maddəsi hər hansı üzv dövlətə hərbi hücum zamanı kollektiv özünümüdafiəni nəzərdə tutsa da, 6-cı maddə bunun coğrafi əhatəsini məhdudlaşdırır.

İstisna 1949-cu ildə NATO-nu yaradan sənəd olan Vaşinqton Müqaviləsində göstərilib. CNN xəbər verir ki, eyni zamanda Havay yalnız 10 ildən sonra ABŞ-ın ştatına çevrilib.

ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Havay adalarının 5-ci maddə ilə əhatə olunmadığını təsdiqləyib, lakin bildirib ki, hər hansı bir üzvün ərazi bütövlüyü, siyasi müstəqilliyi və ya təhlükəsizliyi təhdid edildiyi zaman üzvlərin məsləhətləşəcəklərini qeyd edən 4-cü maddə 50-ci ştata təsir edə biləcək hər hansı vəziyyəti əhatə etməlidir.

Sözçü həmçinin bildirib ki, Havay adalarını əhatə edəcək hər hansı bir müqavilə düzəlişinin konsensus əldə etmək ehtimalı azdır, çünki digər üzvlərin 5-ci maddədə müəyyən edilmiş sərhədlərdən kənar əraziləri var. Məsələn, Argentina qoşunları Cənubi Atlantikada Britaniyanın mübahisəli ərazisi olan Folklend adalarını işğal etdikdən sonra NATO 1982-ci ildə Birləşmiş Krallığın Argentina ilə müharibəsinə qoşulmayıb.

Bəzi ekspertlər Vaşinqton Müqaviləsi imzalandıqdan sonra onilliklər ərzində zamanın dəyişdiyini deyir və Hind-Sakit Okeandakı bugünkü siyasi vəziyyətin yenidən düşünməyi tələb edə biləcəyini iddia edirlər. Çünki Havaydakı ABŞ hərbi bazaları həm Şimali Koreyanın təcavüzünə qarşı mübarizədə, həm də Tayvanın potensial müdafiəsini dəstəkləməkdə mühüm rol oynaya bilər.

Çinin hakim Kommunist Partiyası heç vaxt nəzarət etməməsinə baxmayaraq, özünü idarə edən demokratik adanın ərazisi olduğunu iddia edir. Çin lideri Si Szinpin Tayvanla yenidən birləşməyi 2049-cu ilə qədər "xalqı gəncləşdirmək" məqsədinin əsas hissəsinə çevirib. Çin liderləri adanı dinc vasitələrlə ələ keçirməyə ümid etdiklərini desələr də, bunu güc yolu ilə etməyi də istisna etmirlər və son illərdə adaya hərbi hədə-qorxu gəlməyi gücləndiriblər.

Tayvan Münasibətləri Aktı Vaşinqtonu adanın müdafiəsi üçün silahla təmin etmək öhdəliyi qoyur və ABŞ prezidenti Co Bayden Çinin işğalı halında onu müdafiə etmək üçün ABŞ hərbi personalından istifadə edəcəyini deyib.

Aydın