Xalçaya bükülmüş Xocalı

Hə, onu da deyim ki, acı məğlubiyyətin davam etdiyi illərdə bir neçə orta məktəbdə 20 yanvar və Xocalı tədbirlərində iştirak etməli olmuşdum. Tədbirlərin ssenari müəllifləri, adətən, özlərindən asılı olmayaraq, ya ağlaşma qurur, ya da qəzəbi və kədəri böyüdərək ifrata varırdılar...

2002-ci ilin yanvarında isə işimlə əlaqədar Şəhidlər Xiyabanına axışan insanları canlı efirə hazırlamaq məcburiyyətində qaldım və o gün məni tamam dəyişdi. Əsl terapiya kimi. Anladım ki, cəmiyyət xeyli irəli gedib, təbliğat maşını isə geridə qalıb. İnsanlar artıq ağlamaq istəmirlər. Xüsusilə, yeniyetmələr, gənclər, müəllimlər 20 Yanvardan qəhrəmanlıq tarixi kimi bəhs edirlər. Onlar bu tarixi beləcə - fəxr və qürurla hekayələşdirmək istəyirlər. 

Artıq 20 Yanvar qəhrəmanlıq və qürur hekayəsdir. Bu hekayənin energetikasını heç kim üzə çıxarmayıb - bu, orada canını fəda etmiş insanların ruhudur, danışır... 

20 Yanvarın, Xocalının şokunu yaşayan, o insanları gözü yaşlı, üstü qanlı görən, reportaj yazan, lentə alan, müstəqillik uğrunda mübarizədə və Birinci Müharibədə məğlub olan bir iştirakçı kimi deyirəm: yerli-dibli bitirək bu ağlaşma dönəmini. İlk növbədə,  uşaqları faciələrə ağlamağa sövq etməyək. Orta məktəbdə, mədəniyyət müəssisələrində mərsiyəxanlığa son qoyaq. 

Əlbəttə, 20 Yanvardan fərqli olaraq, Xocalı tamam başqa hekayədir. Ancaq hara çəksən, Xocalı da onun məntiqi davamıdır... 

Uzun illər əvvəl, bir sənədli filmin çəkilişi üçün əslən Xocalıdan olan insanlarla görüşməli idim. Müxtəlif yaş kateqoriyasıından olanlarla söhbətləşdim. Əsir düşmüş, olmazın zülmünü çəkmiş bir qadınla danışandan sonra isə xeyli düşünməli oldum. Əslində istədiyim qəhrəmanı tapmışdım. Bu qadın öz təpəri, həyat eşqi, gələcəyə baxışı ilə bütün çəkiliş qrupunu heyrətə saldı. Qəhrəmanlarım istədiyimiz kimi - sakit tərzdə, ağlamadan öz hekayələrini danışdılar. Hətta, elə oldu ki, bu hekayələrin ağırlığından özünü saxlaya bilməyib ağlayan çəkiliş  qrupunun bir üzvünə Xocalı sakini təsəlli verdi. 

Bir dostumla Yevlaxın ilanmələr düzənliyində məskunlaşmış  yaxın qohumumun yasına getmişdik. Kəlbəcərdən qaçqın düşmüş, iki azyaşlı övladı olan gənc kişini ildırım vurmuş, dünyasını dəyişmişdi. Rəhmətliyin atası yasdan çıxıb gedən insanları yola salarkən onlara təsəlli verir, yol-izdə ehtiyatlı olmağı tapşırırdı. Dostum uzun müddət o təsəllinin təsirindən çıxa bilmədi. Mən isə belə hallara uşaqlıqdan öyrəşmişdim - ölü yiyəsinin təpəri biz tərəflərdə mühümdür. Demək olar ki, bu səssiz-səmirsiz kədərin, itkilərin içində böyümüşdüm. 

Xocalı insanları ilə ünsiyyətdə olanda isə  təpərin, gələcəyə olan ümidin zirvəsini gördüm. 

Şükür, toparlandıq! Ümid edirəm ki, Xocalının və xocalıların həyat dərsi digərlərinə də təpər dərsi verəcək. Necə dözmək, necə yaşamaq və necə dönmək dərsi...

 

2-ci müharibədə isə heç vaxt Qarabağın üzünü görməyən gənc oğlanların necə döyüşə can atdığı da, əslində, bu düşüncənin davamı idi. 

Bilirik ki, bizim gözəl, işıqlı, pozitiv süjetli  xalçalarımız və o xalçaya naxış vuran insanımız var. Ölümüzü də, dirimizi də xalçaya bükmək adətimiz var. 

Maraqlıdır, Xocalıda tapılan kütləvi məzarlıq xalça muzeyinin yanında imiş. Xalçalarımızın gizli şifrələri isə deyir ki, nə olur-olsun, həyat davam edir...